Zatrudnianie młodocianych w ramach umowy o pracę – czy to możliwe?

I. W jaki sposób zatrudnić osobę poniżej 18 r.ż.? W jaki sposób zawrzeć umowę o pracę z młodocianym?

Zgodnie z Kodeksem Pracy, młodocianym jest osoba, która ukończyła 15 lat, a nie przekroczyła 18 lat. Jednakże, aby zatrudnienie młodocianego było możliwe, muszą być spełnione łącznie dwa warunki:
– młodociany ukończył co najmniej ośmioletnią szkołę podstawową, a także
– przedstawił świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża jego zdrowiu.

Przepisy dopuszczają również możliwość zatrudnienia osób poniżej 15 roku życia, lecz tylko w ściśle określonych sytuacjach:
– osoba, która ukończyła ośmioletnią szkołę podstawową, niemająca 15 lat, może być zatrudniona na tych samych zasadach co młodociany w roku kalendarzowym, w którym kończy 15 lat.
– osoba, która ukończyła ośmioletnią szkołę podstawową, niemająca 15 lat, może być zatrudniona na tych samych zasadach co młodociany w celu przygotowania zawodowego w formie nauki zawodu.
Pamiętajmy:   nastolatek, który nie ukończył ośmioletniej szkoły podstawowej i nie ma 15 lat, może być zatrudniony, tak jak młodociany tylko w celu przygotowania zawodowego w formie przyuczenia do wykonania określonej pracy. Zatrudnienie wymaga zgody opiekuna prawnego, a także uzyskania pozytywnej opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej

II. Formy przygotowania zawodowego:

Zatrudnienie młodocianego najczęściej wiąże się z nauką wykonywania przez niego określonego zawodu. Wyróżniamy następujące formy przygotowania zawodowego:
– nauka zawodu – ma ona na celu przygotowanie do pracy w charakterze wykwalifikowanego pracownika i obejmuje praktyczną naukę zawodu, która jest organizowana u pracodawcy na podstawie umowy o pracę oraz dokształcania teoretycznego w szkole lub w systemie pozaszkolnym (np. na kursach), nauka zawodu obejmuje przygotowanie teoretyczne i praktyczne i wynosi 36 miesięcy;
– przyuczenie do wykonywania określonej pracy – ma ono na celu przygotowanie młodocianego do pracy w charakterze przyuczonego pracownika i może dotyczyć wybranych prac związanych z nauką zawodu określonych w przepisach dotyczących klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, trwa od 3 do 6 miesięcy;
– rzemieślnicze przygotowanie zawodowe odbywające się u pracodawców będących rzemieślnikami w zawodach odpowiadających danemu rodzajowi rzemiosła, nieujętych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, określonych w przepisach dotyczących klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy.

Istnieje również możliwość zatrudnienia młodocianego w innym celu niż przygotowanie zawodowe – jednakże tylko przy wykonywania tzw. prac lekkich.
Praca lekka nie może powodować zagrożenia dla życia, zdrowia ani rozwoju psychofizycznego młodocianego. Pracodawca jest zobowiązany ustalić wykaz lekkich prac, które młodociany będzie wykonywać po uzyskaniu zgody lekarza. Wykaz ten musi zostać zatwierdzony przez inspektora pracy. Przepisy określają listę prac, które są bezwzględnie zakazane do wykonywania przez młodocianych pracowników.

III.  Umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego:

Do zawarcia umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego z młodocianym pracodawca musi stosować kodeksowe reguły o umowach o pracę na czas nieokreślony (uwzględniając na mocy art. 194 K.p. wytyczne z art. 195 K.p.)  Z tego powodu zamieszcza w jej treści:
 – rodzaj przygotowania zawodowego (nauka zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy),
– czas trwania i miejsce odbywania przygotowania zawodowego,
– sposób dokształcania teoretycznego,
– wysokość wynagrodzenia, które nie może być niższe niż minimalne.

Pracodawca ma prawo w niej umieścić postanowienia przyznające młodocianemu uprawnienia dodatkowe lub korzystniejsze niż przewidziane w przepisach prawa pracy, np. specjalne ubezpieczenie. Musi natomiast przestrzegać zakazu zamieszczania w umowie klauzul zobowiązujących do przepracowania konkretnego okresu po zakończeniu przygotowania zawodowego oraz zwrotu jego kosztów w razie rozwiązania umowy przez młodocianego przed upływem okresu tego przygotowania.
Umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego powinien podpisać młodociany oraz jego opiekun prawny, takie są zalecenia Państwowej Inspekcji Pracy

IV. Obowiązek dokształcania młodocianego:

Pracownik młodociany ma obowiązek dokształcania się do ukończenia 18 roku życia, w szczególności chodzi o:
– dokształcanie się w zakresie ośmioletniej szkoły podstawowej, jeżeli takiej szkoły nie ukończył,
– dokształcenie się w zakresie szkoły ponadpodstawowej lub w formach pozaszkolnych.
Pracodawca musi zwolnić młodocianego od pracy na czas zajęć szkolnych.

V. Obowiązki pracodawcy względem pracownika młodocianego:

Pracodawca jest zobowiązany do zapewnienia młodocianemu opieki i pomocy niezbędnej do jego przystosowania do wykonywania pracy. Ponadto musi prowadzić ewidencję młodocianych pracowników. Niepełnoletni pracownik podlega ubezpieczeniom społecznym na takich samych zasadach, jak inni pracownicy.
Młodociany podlega również szczególnej ochronie, jeżeli chodzi o jego zdrowie. Musi przejść badania wstępne przed przyjęciem do pracy, a następnie wykonywać badania okresowe oraz kontrolne. Jeżeli lekarz orzeknie, że wykonywany rodzaj pracy zagraża zdrowiu młodocianego, należy niezwłocznie zmienić jego obowiązki lub rozwiązać z nim umowę o pracę, wypłacając przy tym odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.

Jako pracodawca zatrudniający młodocianych, musisz również wiedzieć, że:
Nie mogą oni pracować więcej niż 8 godzin na dobę (a jeżeli mają mniej niż 15 lat, to 6 godzin).
Do czasu pracy młodocianego wlicza się czas nauki wynikający z obowiązkowego programu zajęć szkolnych (nawet, jeżeli odbywa się poza godzinami pracy).
Jeżeli młodociany pracuje więcej niż 4,5 godziny na dobę, przysługuje mu 30-minutowa przerwa, wliczana do czasu pracy.
Młodocianego nie można zatrudnić w godzinach nadliczbowych oraz w porze nocnej.
Przerwa od pracy, obejmująca porę nocną młodocianego, powinna trwać minimum 14 godzin. A w każdym tygodniu należy mu się co najmniej 48 godzin nieprzerwanego odpoczynku, obejmującego niedzielę.

VI. Urlop wypoczynkowy pracownika młodocianego:

Po upływie 6 miesięcy pracy młodociany ma prawo do urlopu w wymiarze 12 dni roboczych.
Z upływem roku otrzymuje 26 dni roboczych urlopu.
W okresie ferii szkolnych młodocianemu pracownikowi przysługuje urlop. Nawet, gdyby jeszcze nie miał prawa do urlopu, można, na jego wniosek, udzielić zaliczkowo urlopu w okresie ferii.
Na wniosek młodocianego można udzielić mu urlopu bezpłatnego na czas ferii w wymiarze nieprzekraczającym 2 miesiące (łącznie z urlopem wypoczynkowym).

VII. Czy można zwolnić pracownika młodocianego?

Młodociany, aby nabyć praktyczne umiejętności powinien ukończyć cały okres przygotowania zawodowego. Zdarza się jednak, że pracodawca jest zmuszony go zwolnić przez zakończeniem tego okresu. Jest to dopuszczalne gdy:
– młodociany nie wypełnia obowiązków wynikających z umowę o pracę lub obowiązku dokształcania się, pomimo zastosowanych środków wychowawczych
– pracodawca ogłosi upadłość lub likwidację
– przeprowadzana jest reorganizacja zakładu pracy w taki sposób, że kontynuowanie przygotowania zawodowego jest niemożliwe.
– pracodawca stwierdzi, że młodociany jest nieprzydatny do pracy, w zakresie której odbywa przygotowanie zawodowe.